Zoals je wellicht hebt gemerkt ben ik een fan van de 7 eigenschappen van effectief leiderschap, beschreven door Stephen R. Covey. Binnen het leidinggeven en ondernemen komen deze eigenschappen op verschillende momenten te pas. Van het uitwerken van je missie en visie, het bepalen van je doelen en te nemen stappen, hoe je reageert op veranderende omstandigheden, hoe je efficiënt werkt tot de manier hoe je omgaat met anderen tijdens onderhandelen etc.
Een van de eigenschappen die ik in deze blog heb uitgelicht is de cirkel van betrokkenheid en invloed.
Met name tijdens extreme omstandigheden waarbij invloeden van buitenaf, zoals een pandemie met alle overheidsrestricties, jou als persoon en als ondernemer hard raken is het essentieel om te acteren vanuit je cirkel van invloed. Wat dat inhoudt en hoe je daar zelf mee aan de gang gaat, lees je in onderstaande toelichting. Veel plezier en hopelijk help ik je hiermee een stukje meer vanuit eigen mogelijkheden te denken en reageren zonder dat je teveel kijkt wat niet kan door externe factoren. Je hebt altijd een keus, ook al is het soms kiezen uit twee kwaden.
Door zelf het initiatief te nemen en te kiezen welke respons je geeft op een stimulus.
Je hebt de Cirkel van Betrokkenheid met daarin de Cirkel van Invloed. Des te meer je bewust bent van je eigen invloed en daar ook naar handelt hoe groter deze cirkel wordt en hoe minder je afhankelijk bent van de factoren binnen de cirkel van betrokkenheid.
Niets is zo bemoedigend als het onmiskenbaar vermogen van mensen om hun leven meer inhoud te geven door met hart en ziel daarnaar te streven.
Dankzij uniek menselijke vermogen tot zelfbewustzijn kun je nagaan of je paradigma’s gebaseerd zijn op realistische principes, of dat ze geconditioneerd zijn.
Het gangbare sociale paradigma leert ons hoezeer wij geconditioneerd zijn door onze omgeving.
Er bestaan drie algemeen geaccepteerde, deterministische theorieën die samen of los van elkaar de aard van de mens zouden verklaren.
Al deze kaarten zijn gebaseerd op de stimulus-responstheorie die we kennen van Pavlovs experimenten met honden. We zijn zo geconditioneerd dat we op een bepaalde manier op een stimulus reageren. Dat is het uitgangspunt.
Het fundamentele principe van de menselijke natuur: Tussen stimulus en respons ligt de menselijke vrijheid om te kiezen.
De kwaliteiten die de mens uniek maken, bestaan bij de gratie van deze keuzevrijheid. Behalve zelfbewustzijn hebben wij ook voorstellingsvermogen. Daarmee kunnen we in onze geest een wereld scheppen los van onze huidige situatie.
Als we alleen een beroep doen op het collectieve geheugen en zo instinctief en geconditioneerd leven als dieren, zijn onze mogelijkheden ook beperkt.
Proactiviteit is meer dan initiatieven nemen. Het betekent dat je verantwoordelijk bent voor je eigen leven! Ons gedrag is afhankelijk van onze beslissingen, niet van onze omstandigheden.
Kijk maar naar het woord verantwoordelijkheid: dat is letterlijk het vermogen om je antwoord te kiezen. Proactieve mensen zijn zich bewust van dat vermogen. Ze wijten niets aan de situatie of aan de conditionering van hun gedrag.
Kiezen bij verstek maakt ons reactief. Reactieve mensen worden sterk beïnvloed door hun omstandigheden.
Het gedrag van Proactieve mensen wordt bepaald door wat ze zelf belangrijk vinden.
Reactieve mensen worden ook sterk beïnvloed door hun sociale omgeving, het ‘sociale weer’. Iemand die reactief is, laat zijn gevoelens door anderen bepalen en maakt zich daardoor afhankelijk van hun tekortkomingen.
Wie proactief in het leven staat, bezit het vermogen om een impuls ondergeschikt te maken aan waarde. Proactieve mensen laten zich leiden door hun waarden, reactieve mensen door hun gevoelens. Natuurlijk worden ook proactieve mensen beïnvloed door prikkels van buitenaf, maar die zijn niet doorslaggevend.
Volgens Viktor Fankl [Psycholoog en Holocaust overlevende] gelden er in ons leven drie hoofdwaarden: de waarde die bepaald wordt door wat we meemaken; de creatieve waarde, dat wat we in het leven roepen; en de waarde waarop we onze houding baseren, ofwel de manier waarop we reageren in moeilijke omstandigheden, zoals bij een dodelijke ziekte.
Het belangrijkste is hoe wij op onze ervaringen reageren.
Moeilijke omstandigheden brengen vaak een paradigmaverschuiving teweeg. Er wordt een totaal nieuw referentiekader gevormd, waardoor mensen anders in het leven komen te staan en hun verwachtingen bijstellen.
Het initiatief nemen is iets anders dan doordrammen. Je onderkent ermee dat je de verantwoordelijkheid hebt om iets te laten plaatsvinden.
Dubbele i gebruiken bij de proactiviteit: Inventiviteit en initiatief.
Proactiviteit ligt in de menselijke natuur, soms als een sluimerend vermogen, maar toch.
Zelf handelen of laten gebeuren
Wil je effectief zijn in je leven, dan vereist het initiatief om de P/PM (product / productiemiddel verhouding) balans op dat gebied te vinden. Het vereist ook initiatief om de zeven eigenschappen te ontwikkelen. (zie volgende hoofdstukken)
De vraag die ontstond is: Waar hebben we mee te maken, wat is de stimulus?
Je hebt geen oog voor de realiteit als je alles maar op zijn beloop laat. Elk soort organisatie, inclusief gezin, kan op een proactieve manier optreden. Ze kan een beroep doen op de creativiteit van proactieve individuen om een proactieve cultuur te scheppen. Een organisatie is nooit volledig overgeleverd aan de omstandigheden waarin zij verkeert. Er kunnen altijd wel initiatieven worden genomen om de gemeenschappelijke waarden en doelstellingen van de betrokkenen te verwezenlijken.
Houdingen en gedrag zijn gebaseerd op paradigma’s. Als we ons zelfbewustzijn gebruiken om ons gedrag te onderzoeken, kunnen we zien wat voor paradigma’s we hanteren. Met onze manier van spreken geven we bijvoorbeeld al duidelijk aan of we onszelf als proactief beschouwen.
Reactieve mensen drukken zich zo uit dat ze zich ontslagen weten van hun verantwoordelijkheid. [Het is altijd de schuld van een ander of de omstandigheden]
Zeg nooit dat iets moet want je hebt altijd een keuze. Hoe benard de situatie ook is. Of de keuze tussen twee kwade is, is toch een keuzen…
Het ergste van een reactieve uitspraak is dat het vaak een selffulfilling prophecy is. Mensen vinden bevestiging voor hun deterministische paradigma. Ze voelen zich steeds meer slachtoffer, alsof hun leven is voorbeschikt.
Proactieve mensen maken hun gevoelens ondergeschikt aan hun waarden. (principes centraal stellen)
Je kunt je ook meer van je proactiviteit bewust worden door te kijken naar de dingen waar je de meeste tijd en energie in steekt. Bij allerlei zaken zijn we meer in meer of mindere mate betrokken: onze gezondheid, onze kinderen, onze problemen op het werk, het nationale begrotingstekort, een oorlog, enz. Door een ‘cirkel van betrokkenheid’ te trekken kun je afstand nemen van dingen waar je mentaal of emotioneel niet zoveel mee te maken hebt.
De zaken waar we wel wat over te zeggen hebben, kunnen we nog eens binnen een kleinere cirkel plaatsen: een cirkel van invloed.
Door vast te stellen aan welke van deze twee cirkels je de meeste tijd en energie besteedt, kun je erachter komen hoe proactief je bent.
Proactieve mensen richten zich vooral op hun cirkel van invloed. Ze spannen zich in voor zaken waar ze echt iets aan kunnen doen. Ze hebben een positieve energie die zich steeds verder uitstrekt en hun cirkel van invloed vergroot.
Reactieve mensen richten zich juist op hun cirkel van betrokkenheid. Ze letten in eerste instantie op de zwakheden van anderen, op problemen in hun omgeving en op omstandigheden waar ze weinig of niets aan kunnen doen. Ze beschuldigen anderen en voelen zich steeds meer slachtoffer. Mensen die zich vooral op dit soort zaken richten, creëren veel negatieve energie. Bovendien verwaarlozen ze de dingen waar ze echt invloed op uit kunnen oefenen. Het gevolg is dat hun cirkel van invloed kleiner wordt.
Dit onderscheid komt sterk naar voren tijdens een crisis zoals de Coronacrisis. Zij die reactief wijzen naar iedereen die het ‘heeft gedaan’ zoals de overheid die lock downs invoert en zij die proactief kijken was ze wel kunnen doen in deze situatie en hun activiteiten aanpassen (afhaalmaaltijden, assortimentsuitbreiding/ aanpassing, etc.) tot het maken van een (tijdelijke) shift en iets geheel anders gaan doen.
Soms kan iemand door zijn positie, rijkdom, rol of relatie een cirkel van invloed hebben die groter is dan zijn cirkel van betrokkenheid.
Deze situatie weerspiegelt een zelf gecreëerde emotionele bijziendheid – een reactieve, egocentrische levensstijl die gericht is op de cirkel van betrokkenheid.
Proactieve mensen moeten soms prioriteiten stellen als ze hun invloed gebruiken, maar hun cirkel van betrokkenheid is nooit de binnenste ring. Ze weten wanneer ze hun invloed moeten aanwenden.
De problemen waar we mee te maken krijgen, vallen in drie categorieën:
Met een proactieve aanpak kunnen we de eerste stap zetten om problemen van alle drie de categorieën binnen onze cirkel van invloed op te lossen.
Als je eenmaal weet of een probleem tot de categorie directe, indirecte of geen invloed behoort, kun je de eerste stap zetten in de richting van een oplossing. Het veranderen van je eigenschappen en je beïnvloedingsmethoden ligt binnen je cirkel van invloed. Dat geldt ook voor het vinden van een andere manier om tegen problemen in de categorie ‘geen invloed’ aan te kijken.
Het is inspirerend om te beseffen dat je je respons op een bepaalde situatie kunt kiezen en daardoor je situatie sterk kunt beïnvloeden. Al je één deel van de chemische formule verandert, verander je ook het eindresultaat.
Er is nog een manier om te bepalen op welke cirkel wij ons vooral richten: Het verschil in spraakgebruik tussen ‘hebben’ en ‘zijn’. De cirkel van betrokkenheid wordt gekarakteriseerd door ‘hebben’.
‘Als ik mijn huis heb afbetaald, ben ik echt gelukkig.’
‘Had ik maar niet zo’n dictator als baas.’
‘Als ik eenmaal mijn doctoraal heb.’
De cirkel van invloed wordt getypeerd door ‘zijn’: ik kan wat geduldiger, verstandiger of aardiger zijn. Dit is een principiële houding. De gedachte dat het probleem niet bij onszelf ligt, is het probleem.
De proactieve benadering staat voor een verandering van binnenuit: door anders te zijn kun je een positieve verandering in je omgeving verwezenlijken: ik kan inventiever, ijveriger en coöperatiever zijn.
Geluk is mogelijk als je accepteert dat je niet overal greep op hebt, en je je tegelijkertijd richt op datgene waarop je wel invloed op hebt.
We zijn weliswaar vrij om ons gedrag te bepalen, maar we kunnen niet altijd de gevolgen ervan overzien. Consequenties volgen een natuurwet. Ze behoren tot de cirkel van betrokkenheid. Je kunt besluiten om voor een snel rijdende trein te gaan staan, maar je hebt geen invloed op wat er gebeurt als de trein je raakt.
Ons gedrag wordt geleid door principes. Als je daar in overeenstemming mee leeft, zullen de gevolgen positief zijn. Doe je dat niet, dan wreekt zich dat.
Een fout onmiddellijk erkennen en ervan leren is een proactieve benadering.
‘Succes’, zie T.J. Watson, de oprichter van IBM, ‘ligt in het verlengde van vergissingen.’
Jagen op de slang die je heeft gebeten, zal ertoe leiden dat het gif zich sneller door je lichaam verspreidt.
Centraal in de cirkel van invloed staat het vermogen om beloftes te doen en je eraan te houden. Trouw blijven aan wat we onszelf voornemen en wat we aan anderen toezeggen, is niet alleen de duidelijkste vorm van proactiviteit, maar de essentie.
Het is de kern van onze groei. Door ons zelfbewustzijn en ons geweten kunnen we inzicht krijgen in onze tekortkomingen.
In staat zijn om jezelf tot iets te verplichten is de belangrijkste voorwaarde voor de ontwikkeling van de basiseigenschappen van effectiviteit. Je krijgt greep op je kennis, vaardigheid en motivatie.